نویسنده: ابوالفضل اله وردی
چکیده:
از مباحثی که درتمامی ادیان مورد توجه دانشمندان قرارگرفته عقاید وباورهای دینی است، لذا دين، هم بايد مبناى عقلى و نظرى استواری داشته باشد و هم مخالفان را مجاب سازد. چنانچه همه حضرات معصومین (علیهم السلام) درعصر خود به نوعی برای تبین و اصلاح عقاید مردم تلاش های فراوانی کردند، امام سجاد(ع) نیزدرآن دورانی که مملو از خفقان بود به تبین این امور در قالب دعا و مناجات پرداخته اند. پژوهش پیش روی برآن بوده تا آموزه های محوری کلامی در صحیفه سجادیه را جمع آوری و با کمک شروح به تبیین آنها بپردازد.
امام سجاد(ع) با نگاهی عقلی و نقلی، تقریباً به تمامی آموزه های مهم دین پرداخته؛ و در دعاهاي متعددی به خداشناسي و معرفت الهي و به موضوعاتي چون توحيد و اثبات آن و مراتب آن، به تقويت و تعميق شناخت انسان می پردازد چنانچه بهترین راه شناخت خداوند را فطرت انسانی می داند. عدالت وتمام مصادیق آنرا، نمونه-ای از حکمت الهی و به عنوان یک اصل مسلم عقلی معرفی می کند و می فرماید: «فَكُلُّ الْبَرِيَّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِانَّكَ غَيْرُ ظالِمٍ لِمَنْ عاقَبْتَ وَ شاهِدَةٌ بِانَّكَ مُتَفَضِّلٌ عَلى مَنْ عافَيْتَ» و با برشمردن ضرورت و شئون انبیاءالهی آنها را فرستادگان و هادیانی می شمارد که برای هدایت انسان ها متحمل سخت ترین اذیت ها شدند؛ خصوصاً پیامبراسلام(ص) با آن ویژگی های ممتازی که نسبت به سائر انبیاء دارد. لذا درباره عصمت او درابلاغ وبیان وحی می فرماید: « اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ كَمَا بَلَّغَ رِسَالَتَكَ وَصَدَعَ بِأَمْرِكَ وَنَصَحَ لِعِبَادِكَ » همچنین امامت، را ادامه دهنده راه انبیاء الهی، حافظان و مرزبانان دین و شریعت پیامبرخاتم(ص) بر می شماردو با بشارت به آمدن آخرین ذخیره الهی دلهای منتظرانش را به نور امید و ایمان روشن می نماید.
معاد را رستاخیزبزرگ و بی نظیری توصیف می کند كه بايد همه انسانها پاسخگوى تمام اعمال و كردار دنيايى خويش در دادگاه عدل الهى باشند.
بنابراین امام سجاد(ع) با نگاهی دقیق، علمی و مستدل و با بیانی فصیح و شیوا در قالب دعا و مناجات به تمام آموزه های مهم ومحوری اعتقادی چون توحید، عدل الهی، نبوت، امامت و معاد دراین کتاب شریف پرداخته اند.