موضوع: بررسی تاریخچه حوزه حلّه ونقش آن درگسترش فرهنگ تشیع
نویسنده: روح اله توکلی
چکیده:
موضوع این رساله «بررسی تاریخچه حوزه حلّه ونقش آن درگسترش فرهنگ تشیع» است و سوال اصلی این پژوهش این است«پیشینه‌ی تاریخی حوزه‌ی علمیه‌ی حلّه و تحولات آن و نقش این حوزه در گسترش فرهنگ تشیع چیست؟»
سؤال‌های فرعی پژوهش نیز به این قرار است: 1ـ جغرافیای تاریخی حلّه چیست؟ 2ـ پیشینه‌ی حوزه‌های علمیه شیعه در عراق (پیش از تأسیس حوزه علمیه حلّه) چیست؟ 3ـ تأسیس حوزه علمیه حلّه مربوط به چه زمانی است؟ مؤسس آن کیست و عوامل و زمینه‌های پیدایش این حوزه کدام است؟ 4ـ عوامل و زمینه‌های شکوفایی حوزه علمیه حلّه چیست؟ 5ـ خاندان‌ها و شخصیت‌های علمی مدرسه حلّه چه کسانی هستند؟ و نقش آنان در گسترش فرهنگ تشیع چیست؟ 6ـ عوامل و زمینه‌های رکود حوزه علمیه حلّه چیست؟
در طی فصل اول به برخی مباحث مقدماتی، نظیر: 1ـ تاریخچه فرهنگی ـ سیاسی شیعه در عراق 2. تاریخ تأسیس حوزه‌ی علمیه شیعه 3. موقعیت جغرافیایی حلّه پرداخته شده است.
در فصل دوم و در پاسخ به سوال فرعی دوم به بررسی موضوع «پیشینه‌ی حوزه‌های علمیه شیعه در عراق پیش از تأسیس حوزه علمیه » پرداخته شد و این نتیجه بدست آمده که: قبل از تأسیس حوزه علمیه حلّه، در عراق حوزه‌هایی به خاطر حضور ائمه مثل حوزه علمیه کربلا و بغداد بعد از آن هم حوزه‌هایی چون نجف وجود داشتند و مشغول فعالیت و تدوین کتب فقهی و اصولی بودند و بخاطر وجود چنین حوزه‌هایی فرهنگ تشیع گسترش پیدا کرده است.
در فصل سوم و در پاسخ به سوال فرعی سوم و چهارم به بررسی موضوع «عوامل و زمینه‌های پیدایش و شکوفایی حوزه علمیه حلّه» پرداخته شد و این نتیجه بدست آمده که: عوامل پیدایش و شکوفایی حوزه علمیه حلّه عبارت از شیعه بودن مردم، دانش پروری دولت مردان و بزرگان شهر حلّه و وضعیت بد سیاسی در دیگر مناطق، بودند.
در فصل چهارم و در پاسخ به سوال فرعی پنجم به بررسی موضوع «خاندان‌ها و شخصیت‌های علمی مدرسه حلّه و نقش آنان در گسترش فرهنگ تشیع» پرداخته شده و این نتیجه بدست آمده که خاندان‌های شیعی نظیر آل مطهر، آل مزید، آل نما و آل طاووس و امثال ایشان و شخصیتهایی چون ابن ادریس، محقق حلی، علامه حلی و دیگر علمای مدرسه‌ی حلّه نقش مهمی در گسترش فرهنگ تشیع در عراق و سایر بلاد داشتند.
و در فصل پنجم و در پاسخ به سوال فرعی ششم به بررسی موضوع «عوامل و زمینه‌های رکود حوزه علمیه حلّه» پرداخته شده و این نتیجه بدست آمده که: یکی از عوامل رکود این حوزه، از بین رفتن خاندان علم دوست بنی مزید بوده و عامل دیگر رکود حوزه علمیه حلّه رونق و گسترش حوزه علمیه نجف بعد از مدتی رکود، می‌باشد.