نویسنده: عباس مقدادی داوودی
چکیده:
با توجه به این که دین اسلام، خاتم ادیان الهی می باشد و ادیان گذشته به واسطه دین اسلام نسخ شده اند، تنها راه نجات، پیروی از دین اسلام می باشد. بعد از رحلت حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) مسأله امامت و جانشینی حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) از مباحث مهم و اختلاف بر انگیز میان فرقه های اسلامی گردیده و مهم تر آن که، مشروعیت آن جانشین، توسط چه کسی و از کجا، مورد تأیید قرار می گیرد بحث بر انگیز و چالشی تر شد و مذاهب اسلامی هر کدام به فراخور اعتقاداتشان در این زمینه اظهار نظر نموده اند.
آن چه پيش رو داريد پژوهشي است با عنوان « مشروعیت سیاسی از منظر کلام سیاسی امامیه و معتزله تا قرن پنجم » که از جمله ي پژوهش هاي کاربردي در حوزه ي امامت و راهنما شناسی است. در این راستا تلاش شده که حقیقت مشروعیت، تاریخچه امامیه و معتزله و ادله عقلی و نقلی بر مشروعیت حاکمان مورد بررسی قرار داده و با در نظر گرفتن اهداف، شیعه پژوهان و مسلمانان پاک سرشت را به ادله مشروعیت و شبهات آن آشنا گرددند.
امامیه معتقد است که پيامبر گرامی اسلام(صلي الله عليه و آله) از همان آغاز دعوت به اسلام، مسأله خلافت و جانشينی خود را مطرح کرده، که نقطه اوج و آشکار آن در قضيه غدير خم بوده است، بر اين اساس طبق عقيده امامیه، مشروعيت حاکميت پيامبر گرامی اسلام(صلي الله عليه و آله) منبعث از ربوبيت تشريعی خداوند است. جانشينان پيامبر اسلام(صلي الله عليه و آله) نيز به واسطه خداوند تعين شده و مشروعيت ولايت و حاکميت آن ها الهی است و نقش بيعت امت اسلامی با امام و خليفه مسلمين در حد استقرار حاکميت اسلامی است. ولی معتزله معتقد است که پيامبر گرامی اسلام(صلي الله عليه و آله) جانشینی برای خود تعیین نکرده و این امر را به عهده خود امت، از طریق نصب امام مقبول قبلی و انتخاب اهل حل و عقد، گذارده است؛ پس معتزله مشروعیت جانشینان پيامبر(صلي الله عليه و آله) را بخلاف امامیه، مردمی می دانند.
اين پژوهش با بهره گيري از روش توصیفی تحلیلی و استمداد از اسناد کتابخانه اي، در ابتدا به بررسی مفاهیم مشروعیت، کلام سیاسی و تاریخچه امامیه و معتزله پرداخته، سپس در فصل دوم و سوم ادله عقلی و نقلی آن را بررسی و در فصل چهارم با رویکرد تطبیق بین نظرات امامیه و معتزله وجه افتراق آن ها را بیان کرده، و نهایتا گفته شده که و جانشینی پیامبر(صلی الله علیه و آله) امری الهی و آنسویی می باشد